بازار بزرگ و بین‌المللی ایران موسوم به «ایران‌مال» که یکی از 5 مال برتر جهان محسوب می‌شود را می‌توان نتیجه ایده و انگیزه ایرانی، توان فنی- مهندسی ایرانی و تلاش متخصصان و کارگران ایرانی در استفاده از بهترین مصالح و مواد اولیه دانست و آن را سازه‌ای برای تمام ایرانیان این نسل و نسل‌های آینده قلمداد کرد . آیین رونمایی از این مجموعه در روز جهانی کارگر که مصادف با میلاد حضرت ولی عصر(عج) بود، با شکوه تمام و با حضور بزرگان عرصه اقتصاد و فرهنگ و تجارت و رسانه برگزار شد.

ایده اولیه احداث این سازه تمدنی از معمار اقتصادی، فعال تجاری و کارآفرین نام آشنای ایران، مهندس علی انصاری است که در سکوت خبری و رسانه‌ای، این کار سترگ را با تمامی دشواری‌ها و تنگناها، در دوران تحریم به فرجامی نیک رسانده است و همچنان اشتیاقی برای مطرح شدن و گفت‌وگو با رسانه‌ها ندارد و معتقد است مهم انجام یک کار است، نه توصیف آن.

تکیه بر ظرفیت‌های فناوری، دانش و تجربه کارشناسان داخلی و مشاوره از طراحان و کارشناسان خارجی، در شمال غربی تهران بزرگ و در حاشیه پارک چیتگر، در جوار دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های البرز و در نزدیکی دریاچه خلیج فارس یک تفرجگاه مفرح و شگفت‌انگیز برای مردمان این دیار ایجاد کرده است. نگاهی اجمالی به تنوع کارکردهای این بازار بزرگ، ماموریت محوری این نوشتار است.

اشتغال‌زایی و ارز‌آوری

این مجموعه در زمان ساخت، طی 6 سال روزانه برای حدود 20 هزار نفر به ‌‌طور مستقیم شغل  ایجاد کرده و به عبارتی اشتغال پایدار به میزان 43 میلیون نفر-روز ایجاد کرده است. پس از بهره‌برداری نیز اشتغال بیش از 18 هزار نفر به طور مستقیم و حدود 100هزار نفر به طور غیرمستقیم در این مجموعه فراهم شده است. این بازار بزرگ تاثیر ویژه‌ای در رفع معضل بیکاری خواهد داشت و با کمک در ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای ورود سرمایه‌های بیشتر، سرآغازی برای حرکت یک اقتصاد مستحکم و پویا خواهد بود‌، همچنین با جلوگیری از خروج ارز و بازاری رو به رشد، همراه با جذب گردشگران از سراسر جهان، نویدبخش آینده‌ای درخشان برای ایران اسلامی خواهد بود. اگر بخواهید در بخش تجاری پروژه ایران‌مال پیاده‌روی کنید و برای بازدید از هر مغازه و فروشگاه حدود 5 دقیقه زمان بگذارید، تقریبا 3 روز زمان می‌برد تا از تمام فروشگاه‌ها دیدن کنید.

مساحت و مقایسه با مال‌های مشابه

از سال 1390 ساخت این پروژه در زمینی به مساحت تقریبی 32 هکتار آغاز شد و زیر بنای کلی مجموعه در فاز اول 1.350.000 مترمربع است که به 1.950.00 متر مربع با ساخت و تکمیل فاز دوم که دراصطلاح «طرح توسعه» نامیده می‌شود، خواهد رسید. در کل این پروژه علاوه بر بخش تجاری، 2 برج اداری، پارکینگ، هتل 5ستاره، دریاچه موزیکال و تالار پذیرایی تعبیه شده است. اگر بخواهیم مساحت کل پروژه را معیار قرار دهیم، باید آن را بزرگ‌ترین مجتمع‌تجاری، اداری و تفریحی جهان بنامیم، زیرا «دوبی‌مال» یک میلیون و 124 هزار مترمربع و مرکز بزرگ تجاری چین 894 هزار مترمربع مساحت دارد. این قیاس صرفا نشان‌دهنده تفاوت این مراکز با بازار بزرگ ایران از حیث نسبت مساحت تجاری به کل مساحت آنها است.

مساحت تجاری ایران‌مال هم ردیف پروژه‌های بزرگ دنیا است و اندکی بزرگ‌تر از The Trafford Center  انگلستان و Mall of America آمریکا است. میزان مسافت برای بازدید از کل این پروژه به اندازه پیاده‌روی از میدان منیریه تا تجریش است.

سبقت ایران‌مال از دوبی‌مال

رتبه‌بندی بزرگ‌ترین مال‌های دنیا به ‌طور معمول بر مبنای 2 معیار است: «مساحت قابل ‌‌اجاره» و «مساحت کل». در رتبه‌بندی بزرگ‌ترین مال‌های دنیا بر اساس معیار مساحت قابل اجاره، مرکز تجاری- تفریحی «مال جدید جنوب چین» با اختلاف در صدر قرار دارد. این ابرمال همچنین بر اساس معیار مساحت کل پس از «دوبی‌مال» در جایگاه دوم بزرگ‌ترین مال‌های دنیا قرار دارد. این مال که در سال 2005 بازگشایی شد تا 10 سال پس از افتتاح به ‌دلیل خالی بودن، «مال ارواح» یا «مال مرده» نام داشت، اما با بازسازی این مال در سال 2015 و تغییر کاربری آن برای استفاده قشر متوسط اکنون 100 درصد فضاهای تجاری آن در اختیار کسب‌وکارها قرار گرفته است. «مال جدید جنوب چین» با 660 هزار مترمربع «فضای قابل‌اجاره» در حال حاضر بزرگ‌ترین مال دنیا است. ‌علاوه بر این مساحت کل این مال 892 هزار متر مربع است و 2350 واحد تجاری را در خود جای داده است.

بزرگ‌ترین مال دنیا بر اساس معیار «مساحت کل»، «دوبی‌مال» با فضای کل یک میلیون و 124 هزار مترمربع در کشوری کوچک در حاشیه خلیج‌فارس است که با سرمایه خارجی، توسط متخصصان خارجی و برای استفاده‌کنندگان خارجی ساخته شده است‌! «فضای قابل اجاره» این مال تنها 350 هزار مترمربع است که موجب قرار گرفتن این مرکز در رده بیست‌و‌پنجم بزرگ‌ترین مال‌های دنیا بر اساس معیار «فضای قابل اجاره» شده است. این مال که در سال 2008 افتتاح شد دارای 1200 واحد تجاری، بیش از 200 رستوران و کافه، مجموعه سینمایی با 22 پرده سینما و ظرفیت 2800 صندلی، پارکینگ با ظرفیت 14 هزار خودرو، سالن اسکی روی یخ با استانداردهای المپیک، بیش از 7 مکان اقامتی و هتل‌های لوکس 5 ستاره، یکی از بزرگ‌ترین و یکی از چشم‌نوازترین آب‌نماهای دنیا، شهر کودکان با تجربه یادگیری به ‌وسیله بازی، آکواریوم و پارک زیرآبی دوبی که اسرارآمیزترین نمایش زندگی زیرآبی جهان را داراست، پارک ژوراسیک، خلبانی شبیه‌سازی شده در ایرباسA380، برج یونانی و پارک واقعیت مجازی (VR) است. در سال 2018 بیش از 92 میلیون نفر از این مال بازدید کردند. با توجه به فازهای توسعه‌ای این مال، انتظار می‌رود این رقم طی سال‌های آینده به بیش از 100 میلیون نفر برسد. این اطلاعات نشان می‌دهد پروژه ایران‌مال از دوبی‌مال نیز سبقت گرفته است، به گونه‌ای که گفته می‌شود صاحبان دوبی‌مال در دیدار از این پروژه شگفت‌زده شده‌اند.

موقعیت جغرافیایی

پس از انجام مطالعات و امکان‌سنجی‌های لازم با توجه به 2 کلانشهر تهران و کرج، بهترین مکان برای احداث این پروژه در نقطه مرکزی بین این 2 شهر بود. این موضوع به این معناست که اگر دایره‌ای به مرکزیت بازار بزرگ ایران و شعاع حدود 27 کیلومتر رسم کنیم، این دایره از مراکز شهرهای تهران و کرج عبور خواهد کرد. وجود پروژه‌های مختلف مسکونی، تفریحی و تجاری در اطراف بازار بزرگ ایران نظیر دریاچه بزرگ خلیج فارس، وجود پارک جنگلی، چیتگر، پروژه هزار و یک شهر و برج‌های مسکونی فراوان بر جذابیت این پروژه افزوده است. قرارگیری بازار بزرگ ایران در جزیره بزرگراهی همت، ایران‌خودرو، چهار باغ و طبیعت امکان دسترسی آسان به این مجموعه از 4 ضلع شمالی، شرقی، جنوبی و غربی را فراهم کرده است.

جزییات بخش‌های مختلف پروژه

مجموعه تجاری تفریحی ایران‌مال در منطقه 22 تهران شامل بخش‌های زیر است: باغ ایرانی که شبیه‌سازی شده باغ شازده ماهان کرمان است (به عنوان قلب پروژه و از زیباترین بخش‌های ایران‌مال)، پیست یخ، ایوان بلور، تالار پذیرایی الماس، گالری و نمایشگاه خودرو، مجموعه سینمایی با 14 سالن در فاز اول و 40 سالن در فازهای بعدی، حدود 200 رستوران و 4 فودکورت و مرکز تفریحات خانوادگی، آمفی‌تئاتر،  هتل 5 ستاره ایران‌مال با حدود 400 اتاق در 28 طبقه، دریاچه ایران‌مال با نمایش و رقص آب، شهربازی سرپوشیده همچنین طرح توسعه آتی که شامل یک مجموعه فروشگاهی بزرگ و مرکز بین‌المللی تجارت تهران و مرکز نمایشگاه‌ها است.

گردشگری و اقتصاد فرهنگ

اقتصاد فرهنگ نیز در این مجتمع نادیده گرفته نشده است و به این منظور 40 سالن سینما در طرح توسعه ایران‌مال دیده شده که در فاز نخست، از 12 سالن سینما با ظرفیت1800 صندلی رونمایی خواهد شد. کارشناسان این پروژه را از منظر فرهنگی اتفاق مهمی می‌دانند که می‌تواند بسیاری از علاقه‌مندان به هنر هفتم را جذب سالن‌های ویژه نمایش فیلم کند.

از نکات قابل توجه این مجموعه سینمایی استفاده از روزآمدترین فناوری دنیا است و قرار است نمایش فیلم‌های برتر سینمای ایران و برگزاری جشنواره‌های سینمایی داخلی و بین‌المللی را در دستور کار قرار دهد.

بخشی که تاکنون در مجتمع‌های دیگر پیش‌بینی نشده و از آن به عنوان قلب فرهنگی بازار بزرگ ایران یاد می‌شود، باغ کتاب به وسعت 3 هزار و 300 مترمربع با ظرفیت 67 هزار جلد کتاب است. بازار بزرگ ایران در کنار مراکز تجاری، ورزشی و سینمایی، دارای کتابخانه و فروشگاه بزرگ کتاب نیز است.

رویکرد دیگر جذب گردشگر است. امکاناتی که با این رویکرد مهیا شده نه تنها از منظر احیای فرهنگ ایرانی قابل توجه است، بلکه از جنبه‌های مذهبی و تفریحی نیز دارای اهمیت است. از بعد مذهبی این مجتمع توانسته فضای قابل ملاحظه‌ای را به مساجد و نمازخانه‌ها اختصاص دهد. مسجد جامع محمد رسول‌الله(ص) با مساحت حدود 1200 مترمربع در این مجتمع خودنمایی می‌کند. در مجموع حدود 110 نمازخانه و مسجد با ترکیب و تلفیق معماری اسلامی و ایرانی و الگوبرداری از معماری سنتی، امکان دسترسی سریع تمامی مراجعان را برای انجام عبادت و ادای فریضه نماز فراهم می‌کند.

بازار سنتی

بازار سنتی را می‌توان یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری و تجاری این مجموعه دانست که در واقع احیای معماری لطیف، رازآلود و معناگرای ایرانی-اسلامی است و ترکیب متوازنی از معماری و سازه بازارهای سنتی ایران در شهرهای تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، اراک، قم، قزوین، شیراز و کرمان است و در 4 بخش منشعب از چهارسوق به ارائه صنایع‌دستی، فرش، خشکبار، سوغات ایرانی و اجناس و اقلام نفیس و عتیقه می‌پردازد.

به گفته دکتر رسول اف، بازار سنتی ایران‌مال نماد فرهنگ ایرانی و اسلامی است. این بازار بزرگ‌ترین بازار سنتی با معماری سنتی است که بعد از دوره صفویه به ‌طور متمرکز ساخته شده و مساحت آن یک هکتار است.

این بازار مانند بازارهای قدیمی دارای تالار آینه است و 38 میلیون قطعه آینه در دیوار و سقف آن به ‌کار برده شده است. از سویی برای نخستین بار به جای کافی‌شاپ در این بازار به رسم قدیم، شربت‌خانه وجود دارد. سفره‌خانه سنتی، گذر هنر، سرای هنرمندان، راسته‌بازار و حجره‌ها از جمله مهم‌ترین بخش‌های این مجموعه هستند که با هدف تاثیرگذاری معماری ایرانی- اسلامی بر سبک زندگی افراد جامعه ساخته‌اند.

باغ و فضای تفرجگاهی

بازار بزرگ ایران دارای 2 باغ است؛ باغ ایرانی ماهان با الهام از باغ ماهان کرمان و با مساحت حدود 16 هزار مترمربع و باغ دیدار با مساحت حدود 3 هزار مترمربع که در مجاورت بازار سنتی قرار دارد و از اماکنی است که با نگاه جذب گردشگر در این مجتمع ساخته شده است. جاده تندرستی با مسافت 5/2 کیلومتر هم از دیگر مواردی است که می‌تواند مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار بگیرد.

دسترسی

حدود 53 دسترسی شامل تونل هم‌سطح، غیر هم‌سطح، راه‌های ارتباطی، راه‌های اختصاصی از شریان اصلی شمالی و جنوبی، دارا بودن بیش از 20 هزار پارکینگ خودرو و موتورسیکلت به‌صورت رایگان، سرای سالمندان، آبنمای موزیکال و دریاچه‌ای با مساحت 14 هزارمترمربع نیز از امکانات دیگری است که در راستای تامین رفاه و تفریح بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده است.

واحدهای تجاری و امکانات رفاهی

بر اساس اظهارات دکتر رسول اف، فروشگاه‌هایی که شامل 700 واحد تجاری هستند، 3 تا 6 ماه دیگر راه‌اندازی می‌شوند. دومین اهرم درآمدزای ایران‌مال، رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌های آن هستند که در این خصوص نیز 200 رستوران و کافی‌شاپ در این پروژه پیش‌بینی شده است. سومین مورد نیز که با رویکرد درآمدزایی در این مجتمع تعبیه شده، شهربازی سرپوشیده است که 10 هزار مترمربع زیربنا دارد.

همچنین فضاهای ورزشی استاندارد برای 15 رشته ورزشی سالنی مانند کشتی، فوتسال، والیبال، بسکتبال، اسکیت روی یخ، تنیس روی میز، وزنه‌برداری، اسکواش، بدنسازی و ورزش‌های همگانی و هوازی مانند تنیس، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی نیز در این بخش جای می‌گیرد. علاوه ‌بر اینها، فاز اول این مجموعه دارای یک هتل 5 ستاره با 400 اتاق و امکانات ویژه است که تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد. فضاهای نمایشگاهی مختلف نیز از دیگر جاذبه‌هایی است که می‌تواند به جذب گردشگر کمک کند و نمایشگاه دائمی خودرو از جمله آنها است.

کار گروهی

دکتر رسول اف در نشست خبری به حضور حدود 500 پیمانکار ایرانی در پروژه اشاره و اظهار کرد:‌ گفته می‌شود در ایران نمی‌توان کار تیمی و گروهی انجام داد، اما در این پروژه نزدیک به 500 پیمانکار ایرانی با فعالیت روزانه 15 تا 25 هزار نفر کنار هم کار می‌کردند. مشاوران خارجی پروژه باور نداشتند در دوران تحریم بتوانیم این کار را پیش ببریم. البته ما سعی کردیم عمده کارها را با امکانات ایرانی انجام دهیم، اما گاهی نیاز به وارد کردن برخی از کالاها داشتیم و تحریم‌ها هزینه‌ها را برای ما بالا می‌برد. با این حال در همان شرایط هم توانستیم پروژه را پیش ببریم.

وی به اشتغال‌زایی پروژه اشاره کرد و گفت: در دوره ساخت توانستیم اشتغال خوبی ایجاد کنیم و در زمان بهره‌برداری نیز حداقل 15 تا 20 هزار نفر در این مجموعه شاغل خواهند شد. برآورد می‌شود با راه‌اندازی پروژه، برای 80 تا 100 هزار نفر نیز اشتغال غیر مستقیم ایجاد شود.

وجه تمایز ایران‌مال از سایر مال‌ها

تمایز ایران‌مال نسبت به سایر مجتمع‌های مشابه جهان که با توجه به مساحت و کارکرد، در اصطلاح مال نامیده می‌شوند، این است که 70 درصد فضای آن کاربری مشاعات، تفریحی، فرهنگی، گردشگری، دینی، ورزشی، خدماتی، رفاهی و پارکینگ است.

دکتر جلال رسول‌اف، مدیرعامل بانک آینده (بانک عامل تامین مالی پروژه ایران‌مال) درباره این پروژه می‌گوید: این پروژه از این جهت اهمیت دارد که نه تنها بزرگ‌ترین مرکز تجاری کشور است، بلکه دارای بزرگ‌ترین مجتمع‌های فرهنگی و رفاهی است که همگان می‌توانند از آن استفاده کنند. به گفته او، در تمام دنیا نیز در زمان رکود، بانک‌ها به ‌طور مستقیم وارد صحنه‌های اقتصادی می‌شوند تا ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یابد. از طرفی کارآفرینان و صاحبان ایده‌ای در کشورهای مختلف وجود دارند که دانش انجام یک فعالیت یا ایده نو را دارند، اما به دلایل فقدان منابع مالی یا مشکلات وثیقه‌ای نمی‌توانند آن را اجرا کنند که در این شرایط بانک‌ها به کمک آنها می‌آیند و کار را تا زمان بهره‌برداری پیش می‌برند. از طرفی بانک آینده از ادغام چند موسسه، تعاونی و بانک ایجاد شده که هر یک از این نهادهای مالی دارای پروژه‌هایی بودند که یکی از آنها بازار بزرگ ایران بود، بنابراین این بانک در این پروژه به عنوان سرمایه‌گذار اصلی وارد شد. بانک آینده توانسته یک ایده بزرگ را به منصه ظهور برساند؛ ایده‌ای فراتر از یک پروژه ساختمانی، ایده‌ای چند وجهی که در نوع خود کمتر در دنیا دیده می‌شود. معمولا در مجتمع‌های تجاری دیگر یا امکانات رفاهی غالب است یا بخش تجاری، اما این پروژه به تمام وجوه توجه ویژه دارد.

اهداف پروژه ایران‌مال

این بازار بی‌نظیر با ارائه بهترین محصولات موسسات معتبر بین‌المللی و بهترین کالاهای داخلی، نماد یک اقدام زیربنایی در تحقق توسعه پایدار اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی است. اهداف اصلی این پروژه شامل موارد زیر است:

کمک به رشد و توسعه اقتصادی

جذب گردشگر داخلی و خارجی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ایجاد اشتغال

ارائه محیطی سالم برای تفریح، اوقات فراغت و خرید تمامی افراد جامعه بخصوص جوانان

آشنایی هر چه بیشتر مردم با تاریخچه و هویت فرهنگ ایرانی- اسلامی

کمک به تسریع توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی

کمک به اقتصاد ملی از طریق افزایش تبادلات تجاری

معکوس کردن روند خروج ارز از کشور و مثبت کردن تراز تجاری

تفکر و اندیشه‌ای که منجر به ساخت «ایران‌مال» شده است، تمامی باورهای دینی و ملی و داشته‌های تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و تمدنی را ترکیب کرده است تا جهانیان اراده و عزم متخصصان ایرانی را با حیرت و شگفتی به تماشا بنشینند.

مالکیت پروژه

روش مالکیت این پروژه مطابق با روش‌های مرسوم در دنیا است. بر اساس روش‌های مرسوم در مجتمع‌های مشابه در دنیا، یک شرکت، مالک است و واحدها به هیچ عنوان واگذار نمی‌شوند، بلکه اجاره داده می‌شوند یا سهم از فروش از آنها گرفته می‌شود. شرکت مالک نیز سهامی عام است و یک شرکت بهره‌بردار هم در کنار آن فعال است. البته مهندس علی انصاری که تقریبا حاضر به مصاحبه با هیچ رسانه‌ای نمی‌شود، معتقد است ایران‌مال یک شرکت سهامی عام و متعلق به تمامی مردمان ایران و بویژه طبقات متوسط و ضعیف است و در تمثیل خود می‌گوید همانطور که نظام جمهوری اسلامی برآمده از تلاش و توان مردم و برای همه مردمان این دیار است، ایران‌مال نیز متعلق به تمامی افراد مملکت سربلند ایران اسلامی است.

«ایران مال» یک شرکت سهامی عام و متعلق به بانک آینده است. این شرکت با مجوز بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار تاسیس شده است. بخشی از سهام، واگذار شده و بعد از بهره‌برداری از پروژه، در بورس عرضه می‌شود و بانک آینده نیز در نهایت از مالکیت پروژه خارج خواهد شد.