کتابخانه جندی‌شاپور به عنوان اولین کتابخانه عمومی مستقل در مجتمع تجاری در ایران و با رویکرد تعاملی در سال ۱۳۹۷ احداث و بهره‌برداری شد.

به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، بدون شک مهم‌ترین نهادی که در هر کشور بدون درنظر گرفتن سن، جنس، میزان تحصیلات ودیگر خصوصیات و توانایی‌های فردی پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی همگان است، نهادکتابخانه است. نقش کتابخانه‌ها را به عنوان یک نهاد فرهنگی در توسعه هیچگاه نمی‌توان نادیده گرفت. کتابخانه دروازه‌ای است به سوی دانش که شرایط اساسی را برای یادگیری مداوم، تصمیم‌گیری مستقل و توسعه فرهنگی افراد و گروه‌های اجتماعی فراهم می‌آورد (ضیابری، ۱۴۰۰).

در دنیای مدرن امروزی، باتوجه به تغییر سبک زندگی افراد جامعه، فضاهای تجاری، جزو جدایی‌ناپذیر شهرها شده‌اند و افراد پس از خانه و محل کار، بخش عمده‌ای از زمان خود را جهت رفع نیازهای مادی، گذران اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی در آنها سپری می‌کنند (صادقی‌پور رودسری و همکاران، ۱۳۹۷) بازارهای بزرگ تجاری و مگامال‌ها یکی از مناسب‌ترین مکان‌هایی هستند که تمام افراد جامعه را قادر می‌سازند تا در کنار دسترسی این افراد و مشتریان به اقلام مورد نیاز خود، به منابع اطلاعاتی نیز دسترسی پیدا کنند و این امکان را ایجاد می‌کنند تا به‌آسان‌ترین شکل ممکن تمام افراد جامعه بدون محدودیت به این منابع دسترسی داشته باشند؛ ایجاد کتابخانه‌ها در مراکز تجاری علاوه بر کمک به جبران کمبود سرانه کتابخانه، منابع اطلاعاتی را برای مراجعان به مراکز تجاری دسترس‌پذیر و استفاده‌پذیر خواهد کرد و مزایایی برای کتابخانه و مرکز تجاری همراه خواهد داشت (محمودی و ابراهیمی، ۱۴۰۲).

کتابخانه جندی‌شاپور به عنوان اولین کتابخانه عمومی مستقل در مجتمع تجاری در ایران و با رویکرد تعاملی در سال ۱۳۹۷ احداث و بهره‌برداری شد. رویکرد تعاملی برای این نوع از کتابخانه به معنی وجود بستری مناسب برای ایجاد ارتباط و تعامل میان مراجعان و کتابداران است که به عنوان یکی از اهداف احداث این کتابخانه در معماری و نوع ساخت سازۀ کتابخانه تأثیرگذار بوده است، به طوری که کتابخانه جندی‌شاپور به مساحت ۳۳۰۰ متر مربع واقع در جنوب غربی مجتمع تجاری ایران‌مال و در سه طبقه با دسترسی از تمام جهات جغرافیایی، از شمال به تیمچه و از جنوب به شبرو گالری و شهر کتاب از شرق و غرب به طبقات جی ۲ و جی ۳ مجتمع تجاری ایران مال مسیر دسترسی میسر است.

کتابخانه جندی‌شاپور با هدف ایجاد تعامل میان مراجعان و کتابداران شکل گرفته است، این رویکرد زمینه‌ساز شروع و ادامه برخی از فعالیت‌های این کتابخانه فراتر از حد معمول خدمات مرجع و منابع‌یابی در یک کتابخانه است. همچنین، فضای این کتابخانه طوری طراحی شده‌است که مناسب برگزاری رویدادها و برنامه‌های فرهنگی با ظرفیت بیش از ۲۰۰۰ نفر است که این موضوع، خود یک ظرفیت بزرگ برای برگزاری انواع مراسم‌های فرهنگی و علمی در داخل کتابخانه شده و به تبع آن باعث افزایش مراجعان به مال می‌شود.

در مراکز بزرگ تجاری برخی کشورها نیز کتابخانه‌های مستقلی وجود دارند که دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند، برای مثال:

در ایالات متحده آمریکا حدود ۲۰ کتابخانه در مراکز تجاری وجود دارند، در این مراکزکتابخانه‌های عمومی از دهه‌های پیش به صورت موقت یا دائم به مراکز خرید نقل مکان کردند و به صورت شعبه‌ای از یک کتابخانه عمومی بزرگ یا یک شعبه مستقل و به صورت هیئت‌امنایی اداره شدند، هیئت‌امنای کتابخانه‌های عمومی در مراکز تجاری را شورای شهر به مدت معین انتخاب می‌کند (انجمن کتابداران آمریکا، ۱۴۰۱). به‌طورکلی، این کتابخانه‌ها باتوجه به نوع منابع، محل استقرار مرکز تجاری و محل قرارگیری کتابخانه در مرکز تجاری و مقوله‌های دیگر دارای تعداد زیادی مراجعه‌کننده هستند. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:

کتابخانه مرکز تجاری ایندوروپلیدار ای امکانات و خدمات متنوعی است، همچنین، فعالیت‌ها و رویدادهای زیادی را در خود جای داده است. این کتابخانه دارای صندلی‌های چرخدار است و دارای سالن اجتماعات برای اجاره است، همچنین، دسترسی به یک آشپزخانه محیا است. دارای مجموعه‌ای به زبان چینی و آلمانی است. و در کتابخانه جندی‌شاپور نیز صندلی چرخدار برای افراد با نیازهای ویژه موجود است، همچنین منابع به زبان‌های روسی، فرانسوی، آلمانی، انگلیسی، ترکی و … در این کتابخانه موجوداست و سالن اصلی این کتابخانه ظرفیت برگزاری مراسم‌های فرهنگی، هنری و علمی با گنجایش بالا را دارد و در کنار این کتابخانه کافه کتاب برای صرف چای و قهوه تعبیه شده است.

کتابخانه بلک کریک واقع در مرکز تجاری نورث‌یورک شریدان در ایالت تورنتو در کانادا، این کتابخانه دارای یک سالن اجتماعات با ظرفیت تقریباً ۱۲۰ نفر می‌باشد، از جمله تجهیزات این کتابخانه می‌توان به دستگاه پخش کننده دی.وی.دی، میزها و صندلی‌ها اشاره کرد، همچنین در این کتابخانه تجهیزاتی برای افراد به نیازهای ویژه نیز در نظر گرفته شده است. کتابخانه بلک کریک دارای فضای پارکینگ رایگان برای مراجعان است و ساعت کاری این کتابخانه با ساعت کاری مرکز تجاری یکسان است. در ارتباط با کتابخانه جندی شاپور نیز ساعت کاری کتابخانه با ساعت کاری مجتمع تجاری یکسان است و ساعت کاری کتابخانه در طول روز در دو شیفت کاری و بدون هیچ تعطیلی ادامه دارد و خدمت‌رسانی می‌کند و دارای سه طبقه سالن مطالعه و فضای پارکینگ رایگان به مراجعان است.

کتابخانه عمومی سیل‌سیتی زوریخ در مرکز تجاری سیل‌سیتی شهر زوریخ سوئیس خدمات جامعی مانند شش رایانه شخصی و اینترنت شبکه محلی بی‌سیم به صورت رایگان در اختیار تمام اعضای خود قرار می‌دهد. همچنین، در این کتابخانه رویدادهای متعدد برای کودکان و رسانه‌های مختلف برای آن‌ها ارائه می‌شود. همین‌طور، اعضای این کتابخانه می‌توانند کتاب‌هایی که امانت می‌گیرند را در همه کتابخانه‌های شبکه کتابخانه عمومی زوریخ برگردانند و کتاب‌های خود را جستجو کرده و رزرو نمایند. کتابخانه جندی‌شاپور بخش کودک و نوجوان فعال دارد که در آن برنامه‌های گوناگون از نمایش خلاق تا نمایش‌های عروسکی و قصه‌گویی و … در جریان است ونیز، امکان امانت و رزرو کتاب مهیا است اما امانت بین کتابخانه‌ای هنوز برای این کتابخانه تعریف نشده است.

همچنین، کتابخانه‌های موجود در مراکز تجاری نوع جدیدی از کتابخانه‌های عمومی محسوب می‌شوند، کتابخانه جندی‌شاپور به عنوان اولین کتابخانه عمومی مستقل در مرکز تجاری ایران‌مال، دارای ویژگی‌هایی شامل فعالیت‌ها و خدمات نسبتاً متفاوتی از سایر کتابخانه‌های عمومی است، جامعه استفاده‌کنندگان از منابع کتابخانه جندی‌شاپور را غالباً مراجعان غیرثابت و گذری با نیازهای اطلاعاتی متفاوت تشکیل می‌دهند، همچنین، با توجه به گستردگی جامعه مراجعان و تفاوت در نیازهای اطلاعاتی ایشان گستره متفاوتی از خدمات در این کتابخانه ارائه می‌شود.

همین‌طور، کتابخانه‌ها در مراکز تجاری با توجه به بیشینه مراجعان بالقوه و گذری محل مناسبی برای ارائه خدمات انتفاعی محسوب می‌شوند و با توجه به این‌که کتابخانه در مرکز تجاری به عنوان رأس هرم دانشی سازمان نقش ایفا می‌کند، می‌تواند زمینه‌ساز رونق کسب‌وکارهای مجاور کتابخانه باشند، به گونه‌ای که با توجه به نیازهای اطلاعاتی فروشگاه‌های موجود به آنها مشاوره اطلاعاتی رایگان داده می‌شود و همچنین، کتابخانه در این سازمان می‌تواند نقش فضایی برای آرشیو و بایگانی اسناد و مدارک سازمان مادر را برعهده‌گیرد که از جمله مزایای حضور کتابخانه در مرکز تجاری محسوب می‌شود. با توجه به تعریف توسعه که فردیدمن (۱۹۷۲) آن را روندی خلاق و نوآور در جهت ایجاد تغییرات زیربنایی خوانده است، در راستای اهداف تجاری سازمان مادر نیز معاونت فرهنگی مجتمع تجاری بازار بزرگ ایران برای ایجاد تغییرات زیربنایی در راستای توسعه اقتصادی فعالیت‌ها و برنامه‌های زیر را اجرا می‌کند.

تهیه و تنظیم فهرستی از تخفیفات فروشگاه‌های موجود در مجتمع تجاری ایران‌مال و ارائه آن در قالب بورشور و.... به توزیع آن در همایش‌ها و رویدادهای فرهنگی؛

برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها با همکاری بخش‌های دیگر مجتمع تجاری، به منظور معرفی بخش‌های مختلف مجتمع تجاری به مراجعان؛

همکاری با واحدهای مختلف در زمینه برگزاری رویدادهای فرهنگی در روزهای سه‌شنبه تحت عنوان: سه‌شنبه‌های ایران‌مال برای افزایش پاخور به مجتمع تجاری؛

برگزاری کارگاه‌های تخصصی در ارتباط با بخش‌های فعال در مجتمع تجاری برای معرفی بهتر این بخش‌ها به مراجعان؛

برگزاری تور ایران‌مال گردی برای مراجعان به کتابخانه؛

مشاوره اطلاعاتی به همکاران در زمینه جستجو و بازیابی اطلاعات؛

بازاریابی و مشاوره اطلاعاتی به فروشگاه‌های موجود برای افزایش فروش.

همچنین در ادامه به تمام فعالیت‌های انتفاعی که این کتابخانه به صورت بالقوه امکان ارائه آن را دارد، پرداخته می‌شود:

اشاعه اطلاعات گزیده و سفارشی؛

ارائه کتاب‌های صوتی منابع مورد نیاز مراجعان؛

بازاریابی اطلاعاتی؛

فروش اقلام اطلاعاتی؛

آرشیو و بایگانی اسناد سازمان مادر؛

برگزاری رویدادهای مناسبتی و معرفی بخش‌های مختلف مجتمع تجاری به مراجعان؛

برگزاری نشست‌هایی در زمینه تولید، توزیع و.... محصولات برای صاحبان کسب و کار و....